Kalp Bypass (Koroner Arter Bypass Greftleme) Ameliyatı: Süreç ve Sonrası

Kalp Bypass Ameliyatı Nedir?

Kalp bypass ameliyatı, kalbi besleyen koroner arterlerdeki ciddi daralma veya tıkanıklıkların, vücudun başka bir yerinden alınan
damarlar (greftler) kullanılarak kanın farklı bir yoldan akmasının sağlanması işlemidir. Amaç, kalp kasına
yeterli oksijen ve besin akışını yeniden kazandırmak, göğüs ağrısı (anjina) ve kalp krizi riskini azaltmaktır. İngilizce kısaltması
CABG (Coronary Artery Bypass Grafting) olarak geçer.

Kimlere Önerilir? (Endikasyonlar)

Cerrahi karar, anjiyografi bulguları ve hastanın klinik durumuna göre verilir. Genellikle aşağıdaki durumlarda bypass düşünülür:

• Çok damarlı koroner hastalık (iki veya üç damar tutulumu).
• Sol ana koroner arter darlığı gibi yüksek riskli lezyonlar.
• İlaç ve stent (PCI) tedavisine yetersiz yanıt veya tekrarlayan darlıklar.
• Daha önce stent uygulanmış ancak tekrar tıkanma gelişmiş hastalar.
• Şeker hastalığı gibi eşlik eden durumlarda geniş ve yaygın darlıklar.

Ameliyat Türleri ve Greft Seçenekleri

Bypass, kalp-damar cerrahı tarafından farklı tekniklerle yapılabilir:

• On-pump (kalp-akciğer pompasıyla): Kalp geçici olarak durdurulur; kan pompa aracılığıyla dolaştırılır. Karmaşık olgularda tercih edilebilir.
• Off-pump (atan kalpte): Kalp çalışırken bölgesel stabilizatörlerle dikiş atılır; bazı hastalarda kanama ve inflamasyon daha az olabilir.
• Minimal invaziv/robotik: Seçilmiş uygun olgularda küçük kesilerle uygulanabilir; her merkezde erişilebilir olmayabilir.

Kullanılan greftler genellikle:

• İç göğüs atardamarı (LIMA/RIMA): Uzun ömürlüdür, özellikle sol ön inen (LAD) arter için altın standarttır.
• Radiyal arter: Koldan alınır; uygun damarsal yapıda iyi sonuç verir.
• Safen veni: Bacaktan alınan toplardamar; yaygın kullanılır, uzun dönem dayanıklılığı arterlere göre nispeten düşüktür.

Ameliyat Öncesi Hazırlık

Hazırlık; kardiyoloji ve anestezi değerlendirmeleri, kan testleri, akciğer grafisi/BT ve ekokardiyografi gibi tetkikleri içerir.
Şeker hastalığı, tansiyon, akciğer hastalığı ve böbrek fonksiyonları optimize edilmeye çalışılır. Sigara mutlaka bırakılmalıdır.
Kullanılan kan sulandırıcılar ve diğer ilaçlar cerrah ve kardiyolog tarafından düzenlenir. Diş ve cilt kaynaklı enfeksiyon odakları kontrol edilir.

• Beslenme: Yeterli protein ve kalori alımı; obezite varsa kilo yönetimi.
• Fiziksel hazırlık: Hafif yürüyüşler, solunum egzersizleri; gücü artırır, komplikasyonları azaltabilir.
• Onam ve eğitim: Ameliyatın fayda/riski, yoğun bakım süreci ve drenler hakkında bilgilendirme.

Ameliyat Günü: Adım Adım

Ameliyat genel anestezi altında yapılır ve süre olgunun kapsamına göre değişmekle birlikte genelde 3–5 saat aralığındadır:

1. Anestezi ve hazırlık: Damar yolları, idrar sondası ve gerekirse arteriyel monitörizasyon sağlanır.
2. Greft çıkarımı: Göğüs atardamarı, kol atardamarı veya bacak safen veni hazırlanır.
3. Bypass anastomozları: Darlığın arkasına kan akışı sağlayacak şekilde greftler koroner arterlere dikilir.
4. Kanama kontrolü ve kapanış: Drenler yerleştirilir; sternum çelik tellerle kapatılır; cilt dikişleri atılır.
5. Yoğun bakıma nakil: Hasta solunum cihazıyla yoğun bakıma alınır; stabil olunca extübasyon (solunum cihazından ayrılma) planlanır.

Yoğun Bakım ve Hastanede Kalış

Hastalar genellikle ilk gece yoğun bakımda izlenir. Solunum cihazından ayrılma çoğunlukla ilk 6–24 saat içinde olur.
Ağrı kontrolü, sıvı dengesi, ritim takibi ve kan değerleri yakından izlenir. Drenler ve idrar sondası uygun zamanda çekilir.
Hastanede kalış süresi duruma göre 5–7 gün civarındadır. Taburcu olmadan önce yürüyüş ve merdiven eğitimi verilir.

Olası Riskler ve Komplikasyonlar

Büyük bir cerrahi olduğu için riskler tamamen sıfır değildir; ancak uygun merkez ve deneyimli ekiplerde başarı yüksektir.
Olası komplikasyonlar: kanama, enfeksiyon (yara/mediastinit), ritim bozuklukları (özellikle AF), böbrek fonksiyon bozulması,
inme, akciğer sorunları, greft tıkanması ve yara iyileşme problemleri. Ani göğüs ağrısı, nefes darlığı, ateş, bacak şişliği,
yara yerinde kızarıklık/akıntı gibi belirtilerde acilen sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

Rehabilitasyon ve Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Bypass sonrası uzun dönem başarının anahtarı kardiyak rehabilitasyon ve kalıcı yaşam tarzı değişiklikleridir.
Rehabilitasyon programı; kontrollü egzersiz, kalp-sağlığı eğitimi, stres yönetimi ve psikososyal desteği içerir.

• Egzersiz: Yürüyüşle başlanır; haftada 5 gün, 20–40 dakikalık seanslar hedeflenir. Nabız ve tansiyon takibi yapılır.
• Sternum (göğüs kemiği) bakımı: İlk 6–8 hafta ağır kaldırma yok; kollarla itme/çekme hareketi sınırlı.
• Sigara: Kesinlikle bırakılmalıdır; greft açıklığı ve genel sağkalım üzerinde belirleyicidir.
• Stres ve uyku: Yeterli uyku ve gevşeme teknikleri (nefes egzersizi, hafif meditasyon) önerilir.

Beslenme, İlaçlar ve Kontroller

Kalp-damar sağlığını destekleyen beslenme ilkeleri: Akdeniz tipi diyet (zeytinyağı, balık, baklagiller, sebze/meyve),
tam tahıllar, tuzun ve rafine şekerin kısıtlanması. Doymuş ve trans yağlardan kaçınılır; porsiyon kontrolü yapılır.

• İlaçlar: Aspirin ve/veya diğer antiplateletler, statinler, beta bloker/ACE