Diz Protezi Ameliyatı: Endikasyonlar, Süreç ve Rehabilitasyon

Diz Protezi Nedir?

Diz protezi (artroplasti), diz eklemini oluşturan hasarlı kıkırdak ve kemik yüzeylerinin yapay materyallerle
(genellikle metal alaşım ve polietilen) değiştirilmesidir. İleri kireçlenme (osteoartrit), romatoid artrit
veya travma sonrası gelişen dejenerasyon nedeniyle ağrı, tutukluk ve hareket kısıtlılığı yaşayan hastalarda,
günlük yaşam kalitesini artırmak ve bağımsızlığı geri kazandırmak amacıyla uygulanır. Modern protez tasarımları,
dizin doğal biyomekaniğini taklit ederek hem ağrıyı azaltmayı hem de fonksiyonu iyileştirmeyi hedefler.

Endikasyonlar ve Uygun Adaylar

Cerrahi karar, yalnızca görüntüleme bulgularına değil; ağrının şiddeti, fonksiyon kaybı ve konservatif tedavilere
yanıt gibi klinik kriterlere dayanır. Aşağıdaki durumlar diz protezi için sık endikasyonlardır:

• İstirahatte dahi süren şiddetli diz ağrısı, gece ağrısı.
• Merdiven inip çıkma, oturup kalkma, yürüme gibi günlük aktivitelerde belirgin kısıtlılık.
• Radyografide ileri eklem aralığı daralması, osteofit ve deformite (varus/valgus).
• İlaç, enjeksiyon, fizik tedavi ve kilo kontrolü gibi yöntemlere yanıt alınamaması.

Aday değerlendirmesinde yaş tek başına belirleyici değildir; aktivite düzeyi, eşlik eden hastalıklar, vücut kitle
indeksi ve beklentiler önemlidir. Kilo kontrolü, Diyabet ve damar sağlığı gibi faktörlerin optimize edilmesi
sonuçları iyileştirir ve komplikasyon riskini azaltır.

Protez Çeşitleri (Total/Parsiyel/Robotik)

Total Diz Protezi (TKA): En yaygın uygulamadır; uyluk ve kaval kemiğinin eklem yüzeyleri ile
patellanın (diz kapağı) arka yüzeyi uygun görüldüğünde değiştirilir. Yaygın kireçlenmede tercih edilir.

Parsiyel (Unikondiler) Diz Protezi: Kireçlenmenin eklemin yalnızca bir kompartımanında (iç/dış)
sınırlı kaldığı uygun hastalarda daha küçük kesiler ve daha hızlı rehabilitasyon sağlayabilir. Ancak her hasta
için uygun değildir; dikkatli seçim gerekir.

Robotik/İmplantasyon Kılavuzlu Teknikler: Kesi ve kemik kesilerinin hassasiyeti artabilir, yumuşak
doku dengesi daha iyi ayarlanabilir. Bu teknolojiler sonuçları iyileştirebilir; ancak cerrahın deneyimi
ve doğru endikasyon esastır.

Ameliyat Öncesi Hazırlık

Ameliyat öncesi dönemde kapsamlı değerlendirme yapılır: kan testleri, EKG, akciğer grafisi, diz grafileri/BT
ve gerekirse MR. Enfeksiyon odağı (Diş, idrar yolu, cilt) kontrol edilir. Kan sulandırıcılar ve bazı takviyeler
hekimin önerisiyle geçici olarak kesilebilir. Kilo yönetimi, Diyabet regülasyonu ve sigaranın bırakılması
komplikasyon riskini düşürür.

• Ev Hazırlığı: Klozet yükselticisi, yürüteç/baston, kaymaz paspas gibi düzenlemeler planlanır.
• Fiziksel Hazırlık: Ameliyat öncesi kuadriseps güçlendirme ve esneme egzersizleri iyileşmeyi hızlandırır.
• Beslenme: Protein ve D vitamini yönünden yeterli beslenme doku iyileşmesi için yararlıdır.

Ameliyat Günü: Adım Adım

İşlem genellikle spinal/epidural veya genel anestezi altında yapılır ve 60–120 dakika sürebilir.
Cerrah hasarlı yüzeyleri temizler, kemik kesilerini yapar ve protez parçalarını kemik çimentosu ile veya çimentosuz
teknikle sabitler. Denge ve hareket açıklığı test edildikten sonra dren yerleştirilebilir ve kesi kapatılır.
Erken dönemde ağrı kontrolü için multimodal protokoller uygulanır; bazı merkezlerde sinir blokları tercih edilir.

İyileşme ve Rehabilitasyon Zaman Çizelgesi

Erken mobilizasyon, pıhtı oluşumu ve eklem sertliğini önlemek için kritik önemdedir. Tipik bir rehabilitasyon
planı aşağıdaki gibidir; cerrah ve fizyoterapistiniz bireysel programa göre düzenler:

1. 0–48 Saat: Ayağa kalkma ve kısa yürüyüşler; buz uygulaması, ağrı kontrolü, derin nefes egzersizleri.
2. 1–2 Hafta: Yara bakımı; baston/yürüteçle ev içi mobilite. Diz bükme hedefi genellikle 90°.
3. 3–6 Hafta: Kas güçlendirme (kuadriseps, hamstring, kalça abdüktörleri), denge ve yürüyüş eğitimi; hedef 110–120° fleksiyon.
4. 6–12 Hafta: Yardımcı cihazların bırakılması; merdiven eğitimi, düşük etkili kardiyo (yürüyüş, sabit bisiklet).
5. 3–6 Ay: Fonksiyonların büyük kısmı geri kazanılır; hafif-orta düzey aktiviteler serbest. Yüksek darbe sporlarından kaçınılır.

• Ev Egzersizleri: Düz bacak kaldırma, kuadriseps sıkma, pedal çevirme (düşük dirençle).
• Ödem Yönetimi: Diz üzerinde buz, bacak elevasyonu ve kompresyon çorapları önerilebilir.
• Beslenme & Uyku: Protein, sıvı ve yeterli uyku iyileşmeyi destekler.

Olası Riskler ve Komplikasyonlar

Her cerrahide olduğu gibi riskler mevcuttur: enfeksiyon, kan pıhtısı (DVT/PE), kanama, sinir-damar yaralanması,
protez gevşemesi, diz sertliği ve nadiren protez instabilitesi. Ateş, belirgin kızarıklık/akıntı, baldır ağrısı
veya nefes darlığı gibi belirtilerde acilen sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Riskleri azaltmak için sigarayı
bırakmak, kan şekeri kontrolünü sağlamak ve egzersiz programına uymak önemlidir.

Protez Ömrü ve Yaşam Tarzı Önerileri

Güncel diz protezlerinin 10–20 yıl ve ötesinde başarılı sonuçlar verdiği bilinmektedir; ancak
implant ömrü hastanın aktivite düzeyi, kilo, kemik kalitesi ve cerrahi teknik gibi faktörlere bağlıdır. Düşük
etkili aktiviteler (yürüyüş, yüzme, sabit bisiklet) önerilir; zıplama ve koşu gibi yüksek darbe sporları
önerilmez. Düzenli takip randevuları, gerekirse röntgen kontrolleri protezin uzun ömürlü olmasına katkı sağlar.

Sıkça Sorulan Sorular

Ameliyattan sonra ne zaman araç kullanabilirim?

Ağrı kontrolü sağlandığında ve reaksiyon süresi yeterli olduğunda çoğu hasta 3–6 hafta içinde
kısa mesafelerde araç kullanmaya dönebilir; cerrahınızla teyit edin.

Merdiven inip çıkabilecek miyim?

Evet. Doğru yürüme tekniği ve kas güçlendirme ile 2–6 hafta içinde merdiven eğitimi yapılır.

Protezim havaalanı güvenliğinde öter mi?

Evet, metal dedektörleri tetikleyebilir. Gerekirse tıbbi implant kartı taşıyabilirsiniz; çoğu noktada açıklama
yeterlidir.

Önemli Uyarı

Bu makale genel bilgilendirme amaçlıdır. Tedavi kararı kişiye özel değerlendirme gerektirir. Mevcut ilaçlarınız,
alerjileriniz veya eşlik eden hastalıklarınız varsa mutlaka doktorunuza danışın.